Smeerwortel (Symphytum officinale) wordt vanwege zijn veelzijdigheid soms Permacultuurplant Nummer Eén genoemd. Hij is niet alleen eetbaar en medicinaal, maar ook nog eens een goede bijenplant. Daarnaast kunnen de mineraalrijke bladeren op verschillende manieren gebruikt worden om de tuin te bemesten.

Smeerwortel is een inheemse vaste plant die bij voorkeur in een iets vochtige bodem groeit, maar is verder makkelijk te telen. Een standplaats in volle zon of halfschaduw is het beste. De plant wordt ongeveer 1 meter hoog en 60 cm breed en kan zich wat uitzaaien, hoewel naar mijn ervaring niet agressief. De bloemen kunnen blauwpaars, roze, wit of gelig zijn. Smeerwortel groeit snel en kan meerdere malen per jaar geoogst worden.

Eetbaar
Zowel het blad als de wortels van smeerwortel zijn eetbaar. Omdat de harige en enigszins slijmerige blaadjes niet erg prettig zijn om te eten, kun je ze voor vers gebruik het beste klein snijden en aan een salade toevoegen of verwerken in een smoothie of soep. Jonge scheuten kunnen ook gebleekt worden en gekookt, op de zelfde manier als asperges. Let op: langdurig gebruik van voornamelijk de wortel of oude bladeren kan leiden tot leverbeschadiging, dus gebruik bij voorkeur jonge blaadjes en eet smeerwortel niet elke dag.

Bijenplant
Zoals vrijwel alle blauw- of paarsbloeiende kruiden, is smeerwortel een uitstekende bijenplant.

Geneeskrachtig
Smeerwortel bevat allantoïne waarvan onderzoek heeft bevestigd dat het de genezing van wonden stimuleert. Traditioneel werd smeerwortel ook uitwendig gebruikt bij botbreuken, vandaar zijn Engelse naam “knitbone”. Zelf gebruik ik smeerwortelblad vaak om bloeding van snijwonden te stoppen of om (kleine) brandwonden te behandelen. Hiervoor rol ik een blad tussen mijn handen om het te kneuzen en leg het direct op de wond. Je kunt ook een kompres maken door de bladeren in gaas te verpakken.

Bemesting

Smeerwortel bevat veel stikstof en kalium en de diepe wortels zijn ook in staat om andere mineralen (zoals magnesium en calcium) uit de diepere grondlagen te halen. Het blad kan op verschillende manieren in de tuin toegepast worden:

• Op de compost – smeerwortelblad toevoegen aan je composthoop versnelt het composteringsproces en maakt de compost rijker;
• Als mulch – afgesneden blad kan als mulch gebruikt worden rondom planten die extra voeding waarderen (bij voorbeeld tomaten). Het breekt snel af en de voedingstoffen komen beschikbaar voor de andere planten;
• Gier – om gier te maken vul je een bak (ik gebruik een kleine regenton) met smeerwortelblad en giet er water overheen. Roer af en toe om. Na ongeveer een week of twee gaat de smeerwortel fermenteren en kan het (sterk ruikende) vocht gebruikt worden als vloeibare bemesting. Hiervoor wordt de gier met water verdund in ongeveer de verhouding 1:10. Voor meer informatie over gier, zie recept voor gier