3: Een verstoord bodemleven

Een gezonde, vruchtbare bodem heeft in de eerste plaats een rijk bodemleven. Het draait dus niet alleen om voldoende mineralen en sporen. Er zijn allerlei bacteriën en schimmels nodig die helpen bij het omzetten van mineralen in voedingsstoffen die een plant kan opnemen of helpen bij de vertering van organisch materiaal. Andere organismen, zoals wormen, helpen de bodem luchtig te houden en mengen vers organisch materiaal, zoals compost, dieper in de bodem, zodat het ook bij de wortels kan komen. Wanneer de mineraalbalans in de bodem verstoord raakt, heeft dit ook een nadelig effect op het bodemleven. Zo leidt verrijking (overbemesting) al snel tot verarming van de bodem. Een verstoorde bodem is ook minder goed bestand tegen bodem-gerelateerde plagen.

4: Uitspoeling van meststoffen

De mineralen uit kunstmest zijn allen zouten die makkelijk worden opgenomen in water. Wanneer er voldoende organische materialen in de bodem aanwezig zijn, worden de mineralen hieraan gebonden en spoelen niet zo snel uit, maar op armere zandgronden is dit wel het geval. De mineralen die niet door de planten kunnen worden opgenomen (=overbemesting, zie reden 1) spoelen uit naar het grondwater en oppervlaktewater dat vervuilt raakt.

5: Verzuring van het milieu

Zuivere stikstof (N) kunnen planten niet opnemen. Meestal wordt stikstof toegediend als een stikstofhoudend materiaal zoals Ammoniumnitraat (NH4NO3), welke oplosbaar is in water en makkelijk op te nemen. Dit is een product afkomstig uit een chemische reactie van Ammoniak en salpeterzuur (HNO3). Het nitraat dat niet wordt opgenomen, spoelt uit. Wanneer dit in aanraking komt met zuurstof (uit de lucht) vindt opnieuw een chemische reactie plaats (oxidatie) en ontstaat er weer Salpeterzuur. Dit veroorzaakt verzuring. Dit heeft niet alleen effect op het bodemleven, maar ook op het waterleven.

6: Bedreiging ecosystemen

Die uitgespoelde meststoffen vervuilen en verzuren niet alleen ons water, dat ‘verrijkte’ oppervlaktewater vormt daarnaast een bedreiging voor veel ecosystemen. Met name grassoorten gedijen prima onder die overdaad aan stikstof, maar ze verdringen daarmee andere planten. Zeldzame planten verdwijnen uit natuurgebieden, de biodiversiteit neemt af.

7: Dreigend tekort aan fosfaat

Fosfaat is een essentieel mineraal voor planten (én mensen) en daarom een belangrijke stof. Fosfaat wordt gewonnen uit fosfaaterts, een natuurlijk materiaal dat met name in China en Afrika te vinden is. Door het grote belang van deze stof voor de voedselproductie is het één van de meest verhandelde grondstoffen ter wereld. De vraag is groter dan de toevoer en het eind van de voorraden is in zicht. Wanneer het op is, dreigt een gigantisch voedseltekort. Het spreekt voor zich dat we er zorgvuldig mee om moeten springen. Wanneer fosfaat wordt toegediend op een arme bodem waar weinig organisch materiaal in zit, wordt het nauwelijks ‘gebonden’ en spoelt het makkelijk uit. Wanneer het eenmaal is verdund met grond- en oppervlaktewater, is het fosfaat nauwelijks nog (rendabel) terug te winnen. Organische meststoffen zijn een natuurlijke bron van fosfaat. Het grote aandeel organisch materiaal in deze meststoffen bindt fosfaat (houdt het vast) en dat voorkomt uitspoeling, waardoor je duurzamer met deze kostbare grondstof omspringt.